Türkiye genelinde her yıl 5 Haziran’ı kapsayan hafta, “Çevre Haftası” olarak kutlanıyor. Bu yıl, Kurban Bayramı dolayısıyla etkinlikler 29-30 Mayıs tarihleri arasında gerçekleştirildi. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından 2025 yılının teması ise oldukça anlamlı: “Plastik Kirliliğiyle Mücadele”

Bu kapsamda, Yozgat Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü tarafından yürütülen farkındalık etkinlikleri büyük ilgi gördü. Programlar kapsamında hem doğada hem de okullarda çeşitli çevre eğitimleri ve atölyeler düzenlendi.

29 Mayıs’ta Yozgat Çamlığı’nda Atık Toplama Etkinliği

Ülkemizin ilk milli parkı olan Yozgat Çamlık Milli Parkı, 29 Mayıs sabahı ildeki tüm kurumların katılımıyla anlamlı bir çevre hareketine sahne oldu. “Doğaya sahip çık, plastikten arın” mesajı ile gerçekleştirilen atık toplama etkinliği, katılımcılarda çevre bilinci oluşturmanın ötesinde kolektif bir sorumluluk hissi oluşturdu.

30 Mayıs’ta Erdoğan M. Akdağ İlkokulu’nda Çevre Eğitimi ve Atölye Çalışmaları

Çevre temalı etkinliklerin ikinci gününde, Yozgat Bozok Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi ve Çevre Bilincini Geliştirme Derneği Başkanı Prof. Dr. Hamdi TEMEL, Erdoğan M. Akdağ İlkokulu öğrencileriyle buluştu.

Teması: “Plastik Hayatlar ve Görünmeyen Tehlike”

Prof. Dr. Temel, plastiklerin doğada çözünmeden uzun yıllar kalabildiğini, mikroplastiklerin su, hava ve gıdalar yoluyla insan vücuduna geçtiğini ve başta hormon bozuklukları, sinir sistemi hastalıkları ve kanser riskleri olmak üzere birçok sağlık sorununa yol açabileceğini anlattı.

Etkinlikte:

• Plastik Kirliliği Eğitimi
• Sıfır Atık Atölyesi
• Geri Dönüşüm Tişört ve Şapka Dağıtımı
• Boyama Aktiviteleri
• İkramlar ve Eğitici Oyunlar
• “Geri Dönüşüm” Temalı Sergi Gezisi
  gerçekleştirildi.

🎙️ Yetkililerden Anlamlı Mesajlar

Okul Müdürü Mehmet Akif ŞAHİN, etkinliğin açılış konuşmasında, çevre bilincinin temellerinin küçük yaşta atılması gerektiğini vurguladı:

“Plastik kullanımının hayatımızdan çıkarılması, ancak çocuklarımızın bu konuda eğitilmesiyle mümkün olabilir. Bugünkü katkılarından dolayı İl Müdürlüğümüze ve Prof. Dr. Hamdi TEMEL hocamıza teşekkür ediyoruz.”

İl Müdürü İzzet YILMAZ ise yaptığı konuşmada, plastikle mücadelenin sadece bir gün değil, bir yaşam tarzı olması gerektiğinin altını çizdi:

“Bu yılki çevre temasının ‘Plastik Kirliliğiyle Mücadele’ olması çok yerinde bir karardır. Çünkü plastik sadece çevreye değil, insan sağlığına da sessizce zarar vermektedir. Mücadele, eğitimle ve farkındalıkla başlar.”

🌎 Plastik Hayatlar: Görünmeyen Ama Büyüyen Tehlike

Bugün kullandığımız her plastik, doğada 400-1000 yıl boyunca varlığını sürdürebiliyor. Mikroplastikler ise artık tuzda, balıkta, hatta anne sütünde bile tespit ediliyor. “Plastik hayatlar” ifadesi, sadece kullandığımız ürünleri değil, bu ürünlerin bizimle birlikte yaşamımıza, vücudumuza, doğamıza sızmasını anlatıyor. Bu tehlikeyi görünür kılmak ve önlemek için atılan her adım, geleceğe yapılan en değerli yatırımdır.

Yozgat’ta gerçekleştirilen bu etkinlikler, çevreyle barışık bir yaşam biçiminin sadece bir ideal değil, somut bir toplumsal sorumluluk olduğunun altını bir kez daha çizdi.

🟢 “Plastik hayatlar azaltıldıkça, doğanın nefesi artar.”

Erasmus+ Gençlik Katılımı programı kapsamında yürütülen “Sürdürülebilir Kalkınma Geleceği Sahiplenmek-2” projesinin Yozgat’ta düzenlenen birinci bölge çalıştayının ikinci gününde önemli bir etkinliğe imza atıldı. Gençlerin sürdürülebilir kalkınma hedeflerine yönelik bilinçlenmesini amaçlayan çalıştayda, “Sağlıklı ve Kaliteli Yaşam” temalı bir seminer gerçekleştirildi.

Seminere konuşmacı olarak, Bozok Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Farmakoloji Anabilim Dalı Başkanı ve aynı zamanda Çevre Bilincini Geliştirme Derneği Yönetim Kurulu Başkanı olan Prof. Dr. Hamdi Temel katıldı. Temel, sunumunda bireysel sağlığın yalnızca hastalıkların yokluğu değil; fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik hali olduğunu vurguladı.

Prof. Dr. Temel, kaliteli yaşamın temel bileşenlerini; dengeli beslenme, düzenli fiziksel aktivite, yeterli uyku, stres yönetimi ve zararlı alışkanlıklardan uzak durmak olarak sıralarken, ruh sağlığının, sosyal ilişkilerin ve çevresel faktörlerin de yaşam kalitesi üzerindeki etkilerine dikkat çekti. Modern yaşamın getirdiği dijital bağımlılık, hareketsizlik ve uyku bozuklukları gibi risklere karşı katılımcılara çözüm önerileri sunan Temel, “Sağlıklı bireyler, sağlıklı toplumların temelidir. Kaliteli yaşam için küçük adımlar büyük farklar yaratır” mesajını verdi.

Program sonunda Avrupa Gençlik Eğitim ve Spor Derneği (AgesDer) Başkanı Bilgehan Harmanşah, kıymetli sunumu için Prof. Dr. Hamdi Temel’e teşekkür ederek, katılımcılarla birlikte toplu hatıra fotoğrafı çektirildi. Seminer, gençler tarafından ilgiyle takip edilirken, çalıştay kapsamında verilen bu eğitimlerin farkındalık oluşturmada önemli bir rol oynadığı gözlemlendi.

Geçtiğimiz hafta sonu, çocukluk arkadaşlarımla birlikte Yozgat merkeze bağlı Büyüknefes Köyü’nde bir gezi yapma fırsatı buldum. Tarihin derinliklerinden gelen zenginliklerle dolu bu köy, adeta saklı kalmış bir tarih hazinesi gibi. Her taşında, her kalıntısında geçmişin izleri var. Ancak ne yazık ki, bu kıymetli mirasın hak ettiği ilgiyi görmediğini, bakımsız ve ihmal edilmiş olduğunu görmek beni çok üzdü. İnşaAllah bu yazım, ilgili resmi kurumları harekete geçirir ve Büyüknefes, Türkiye’nin en dikkat çeken turizm merkezlerinden biri haline gelir.

Yaptığım literatür okumalarım doğrultusunda, Büyüknefes’in tarihi ve kültürel zenginliğini aşağıda özetlemeye çalıştım. Umarım ilgiyle okur ve beğenirsiniz.

Büyüknefes Köyü ve çevresi, tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış ve ilk yazılı kayıtlarda 640 yılında Yunanca kökenli “Távion” ismiyle anılmış, 1740 yılında ise Asurca kökenli isim ile geçmiştir. Günümüzde ise 1928 yılından beri “Büyüknefes” adı kullanılmaktadır. Köyün hemen dışında yer alan Tavium Antik Kenti, antik Galatia ülkesinin üç başkentinden biri olarak büyük önem taşır.

M.Ö. 3. yüzyıldan 1. yüzyıla kadar Galatlar tarafından kurulmuş olan Tavium, İç Anadolu’nun önemli bir ticaret ve kültür merkezi olmuştur. Hititler, Frigler, Roma ve Bizans gibi birçok medeniyetin izlerini taşıyan kentte ne yazık ki kapsamlı kazı çalışmaları yapılmamıştır. Bölgedeki yüzey araştırmaları 1997 yılından beri Avusturya Klagenfurt Üniversitesi’nden Prof. Karl Strobel liderliğinde devam etmiş, bu süreçte seramik parçaları, sütun kalıntıları, mezar taşları ve yazıtlar gibi birçok önemli buluntu ortaya çıkarılmıştır. Ancak şu an için bu çalışmaların hâlâ devam edip etmediğine dair güncel bir bilgiye ulaşamadım.

Prof. Strobel’in araştırmalarıyla bölgeye dair şu önemli medeniyet bilgileri ortaya çıkmıştır:

• Frigler: Bölgedeki yerleşimlerde oval ve yuvarlak şekillendirilmemiş taşlar kullanmış, ancak bölgede fazla tutunamamış ve bıraktıkları tarihi izler sınırlıdır.
• Hititler: Kayalara kutsal anlamlar yükleyip onları işlemiş, yerleşimlerini kayaların bulunduğu noktalara kurmuşlardır. Bölgede hala Hititlere ait olduğu düşünülen çeşmeler bulunmaktadır.
• Galatlar: Bölgenin en uzun süre hakimiyeti altında olan savaşçı bir topluluktur. Taş ve mermer işçiliğinde ustalaşmış, Helen yazılarını ve sembollerini kullanmışlardır. Boğa kafası onlar için kutsal bir simgedir; köyün merkezindeki çeşme ve açık hava müzesindeki birçok eser Galatlara aittir.

Tavium ve Büyüknefes, Kalkolitik Çağ’dan İslam Dönemi’ne kadar uzanan geniş bir zaman dilimine ait yerleşim izlerini barındırır. Bu da bölgenin sadece Yozgat değil, Türkiye’nin de önemli kültür ve tarih miraslarından biri olduğunu göstermektedir. Dolayısıyla bu alan, ulusal ve uluslararası düzeyde ses getirecek şekilde korunmalı, tanıtılmalı ve değerlendirilmeye başlanmalıdır.

Büyüknefes Köyü’nde bulunan tarihi çeşmenin taş blokları ve üzerindeki Arapça kitabeler, geçmişin mimari ve kültürel zenginliğinin somut örneklerindendir. Ancak ne yazık ki bu eserler bakımsızlık nedeniyle hak ettiği ilgiyi görmemektedir.

Bölgede tespit edilen 280’in üzerindeki höyük, antik yerleşim alanları, kaya oyukları ve tümülüsler, Büyüknefes ve Tavium’un adeta bir açık hava müzesine dönüşme potansiyelini gözler önüne sermektedir. Valilik ile Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün destekleriyle köy konağı çevresi koruma altına alınmış, antik eserler burada sergilenmeye başlanmıştır. Bu tür çalışmaların artarak devam etmesi, bölgenin turizm potansiyelini önemli ölçüde artıracaktır. Hatta köydeki bazı evlerin duvarlarında bile tarihî nitelikte taşlar görmek mümkündür.

Sonuç olarak, Büyüknefes ve Tavium, tarihimize, kültürümüze ve geçmişimize ışık tutan çok değerli miraslardır. Bu güzide beldenin korunması, restorasyonu ve tanıtımı için hem yerel yöneticilerin hem de bizlerin sahip çıkması şarttır. Umarım yakın zamanda Büyüknefes, hak ettiği ilgiyi görür ve hem Türkiye’den hem de dünyadan tarih ve kültür meraklılarının uğrak noktalarından biri haline gelir.

Kaynaklar:

• Yozgat İl Kültür Ve Turizm Müdürlüğü Arşivi – Yozgat Müze Müdürlüğü Arşivi
• Akarsu, Babür M., 2016. I. Uluslararası Bozok Sempozyumu, 1. Cilt, Yozgat, S. 75-80.

• Erdoğan E., Temizel S. II. Uluslararası Bozok Sempozyumu ”Yozgat’ın Turizm Potansiyeli Ve Sorunları”, Yozgat, Türkiye, 4 – 06 Haziran 2017.