Yozgat Bozok Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Farmakoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Hamdi Temel, işlenmiş şekerler konusunda uyarılarda bulundu. Fruktozlu içeceklerin zayıflatıcı etkilerine dikkat çekti.

Haber: Seyfi ÇELİKKAYA

(YOZGAT) – Yozgat Bozok Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Farmakoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Hamdi Temel, şekerli yiyecek ve içecekler konusunda vatandaşları uyardı. Özellikle rafineri edilmiş ve işlenmiş şekerlerin sofraya gelene kadar çok farklı kimyasalar süreçlerden geçtiğini, besin değerinin kalmadığını belirterek, “Fruktozlu içecekleri artık tavsiye etmiyoruz. Obez olacaksınız, şeker hastalığını yakalayacaksınız” dedi.

Sofralarımızdaki beyaz toz şekerin, şeker kamışı veya pancarından elde edildiğini hatırlatan Yozgat Bozok Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Farmakoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Hamdi Temel, ancak üretim sürecinde, kireç ve karbondioksit gibi kimyasallarla arıtılıp, renk ve koku veren doğal bileşenlerinin uzaklaştırılarak, sonunda yalnızca yüzde 99,9 saf sakkarozun (glukoz + fruktoz birleşimi) kaldığını aktardı. Temel, böylece doğadaki lif, vitamin ve minerallerin tamamen yok olduğunu, bu nedenle toz şekeri ‘boş kalori’ olarak tanımladığını, enerji vermesine karşılık besin değerinin bulunmadığını vurguladı.

“Diyabetli hastalarımızda müthiş bir artış olduğunu görüyoruz”

Doğru, dengeli ve doğal beslenme alışkanlıklarından vazgeçildiğini, alışverişlerde bol şerbetli, şekerli yiyecek ve içeceklere yönelindiğini anlatan Prof. Dr. Hamdi Temel, açıklamasında şu bilgileri paylaştı:

“Son yıllarda bakıyoruz alışverişlere falan gittiğimiz zaman, marketlere girdiğimiz zaman, caddelerde gezdiğimiz zaman inanılmaz derecede bol şerbetli, bol tatlılı, şekerli yiyecekler ve içecekler görüyoruz. Bunlar insanların çok hoşuna gidiyor ama özellikle rafineri edilmiş, işlenmiş şekerlerin ya da mısır şurubundan yapılmış fruktozun, işlenmiş glikozun önümüze gelene kadar çok farklı bir şekilde işleniyor, bazı kimyasal etkileşimler vesaire geçirilerek bizim karşımıza çıkıyor. Çoğu ülkeler de aynı şekilde ama biz Türkiye olarak da çok severiz şekerli, şerbetli yiyeceklerimizi, içeceklerimizi. Ne yazık ki son yıllarda bakıyoruz ki, özellikle diyabetli hastalarımızda müthiş bir artış olduğunu görüyoruz. Obezitenin çok büyük oranda insanlarda arttığını görüyoruz. İnsanlar bakıyorsunuz işte zayıflama moduna falan girmişler ama bu şunu gösteriyor; bir dengesiz beslenmenin olduğunu gösteriyor.

Dengesiz beslenme dediğimiz nedir? Eğer siz hala çayınızı 2-3 tane şeker atarak tatlandırmaya çalışıyorsanız bu ileride sizin obez olmanıza, karaciğerinizin yağlanmasına, trigliseridin artmasına, diyabet olmanıza, diyabet insanı ister istemez bir tansiyonlara doğru sizi ne yapacak götürecek. Biz işlenmiş gıdalardan, şekerlerden, meyve suları olur, gazlı içecekler olur. Gofret gibi, bisküvi gibi bunlara tatlandırıcı olarak baktığınız zaman, normal bir şeker pancarından direkt elde ettiğimiz şekerle karşılaştırıldığı zaman o fruktoz şuruplarının en az iki kat, üç kat daha tatlı olduğunu görüyorsunuz. Normalde siz şeker aldığınız zaman hemen bir enerji kazanıp koşmanız lazım, hareket etmeniz lazım. Ama siz oturduğunuz yerden bir fruktozlu meyve suyu, gofretinizi, bisküvinizi, gazlı içeceğinizi içtiğiniz zaman hareket edemiyorsanız bu şundan kaynaklanıyor; özellikle fruktozlu şuruplar, işlenmiş gıdalar bunların sizin vücudunuza vermiş olduğu enerji sıfır, bir de doymuyorsunuz, habire de yiyorsunuz doyurma özelliği olmadığından dolayı.”

“Diyabet olmanıza, şeker hastası olmanıza etki ediyor”

“Bu yiyecekler, içecekler sizi neye götürüyor, obez olmanıza götürüyor. Neye götürüyor, insülin direncine etki ediyor” diyen Temel, “Diyabet olmanıza, şeker hastası olmanıza etki ediyor. Bu noktadan biraz dikkat etmemiz lazım. Aslında bizim bu işleri imalat eden kişilerimiz de eğer siz hala baklavalarımızda bunları hala fruktoz şuruplu yapıyorsanız, çok da yiyoruz biz. Türk insanı olarak çok seviyoruz biz bu tip şeyleri, tatlı şeyleri. Çok yedik ama doyma oranı da yok. Bu direkt karaciğerde birikiyor. Fruktoz orada birikir karaciğer yağlanması yapar. Bu bizi büyük bir oranda hastalıklara, değişik hastalık problemlerine götürecektir. Şimdi hocam bizim hayatımızı alt üst diyorsunuz falan. Hayır. Şimdi öncelikle bakın, az yemeği öğrenmemiz lazım bizim. Az yiyeceğiz” ifadelerini kullandı.

“Kahvaltıda çok güzel pekmez gider, seviyoruz ama lütfen bunu çayla beraber hiç yemeyelim”

Pekmez ile çayın aynı anda tüketilmesinin sağlıklı olmadığını bildiren Temel, böyle bir tüketimin vücutta demir eksikliğine neden olacağını söyledi. Temel, açıklamasını şu uyarılarda bulunarak tamamladı:

“Halen çaylara şeker atanlara o kadar çok kızıyorum ki. Artık ispatlanmış, bilimsel verilerde, makalelerde bunlarla ilgili çok güzel çalışmalar var. Artık bunlardan bizim vazgeçmemiz lazım. Yanınıza bir hurma alırsınız, yersiniz. Bir tatlandırıcıdır bu, bunu yersiniz ya da üzüm kuru üzümle çay içebilirsiniz. İç Anadolu Bölgesi’nde pekmezlerimiz çok meşhur. Burada da şunu söylemek zorundayım; tamam kahvaltıda çok güzel pekmez gider, seviyoruz ama lütfen bunu çayla beraber hiç yemeyelim. Çünkü, pekmez kansızlık gidericidir. Eğer siz çayla beraber yerseniz o çaydaki kimyasal bir madde var. O pekmezdeki demirle etkileşime girerek sizi demir eksikliğine götürür. Birazcık daha ne yapmamız lazım? Şuurlu hareket etmemiz lazım.

Ev baklavaları dedik biz seviyoruz. Tamam ev baklavalarınızı yapın ama şimdi glikozu şerbetle yapıyorsanız, şeker koyacaksanız biraz limon katmak lazım. Neden firmalar fruktoz tercih ediyorlar. İki neden tercih ediyorlar. Bir ekonomik, daha ucuz çünkü. İkincisi de fruktozun kristallenmesi çok geç. Bu ne demektir? Şimdi sen eğer glikozu, sakkaroz dediğimiz işlemi yaptığınız zaman hemen kristallenir ama fruktozlu şurup kaptığınız zaman bunda bir kristallenme olmaz. Fruktozlu şurupları, fruktozlu içecekleri artık tavsiye etmiyoruz. Hayatımızda mümkün olduğu kadar kaldırmak zorundayız. Karaciğer bir dile gelse herhalde çok büyük şeyler söyler. Karaciğer yağlanması demek vücudunuzun organizması tamamen belli bir deformasyona doğru gidecektir. Obez olacaksınızdır. Şeker hastalığını yakalayacaksınız. Trigliserid oranınız fazla olacaktır. Onun için sağlıklı bir hayat, doğal bir hayat bizim için her zaman çok önemlidir.”

Çankırı’da düzenlenen konferansta görünmeyen ama büyük tehlike oluşturan mikroplastikler masaya yatırıldı. Peki, günlük yaşamda farkında olmadan maruz kaldığımız bu parçacıklar hayatımızı nasıl etkiliyor?

Çankırı’da İlimde Bilim Şenliği-3 etkinlikleri kapsamında çevre sorunlarına dikkat çekmek amacıyla önemli bir konferans gerçekleştirildi. TOBB Fen Lisesi’nin ev sahipliği yaptığı programda, çevre sağlığı alanında yaptığı çalışmalarla tanınan Prof. Dr. Hamdi Temel, “Görünmeyen Tehlike: Mikroplastikler” başlıklı sunumuyla öğrenci ve öğretmenlerle buluştu.

Prof. Dr. Temel, konferansta mikroplastiklerin doğada ve insan sağlığında oluşturduğu risklere değindi. Günlük yaşamda sıkça kullanılan plastiklerin zamanla parçalanarak görünmez boyutlara indiğini ve besin zinciri ile solunum yoluyla insan vücuduna kadar ulaşabildiğini aktardı. Bu durumun hem çevre hem de sağlık açısından büyük bir tehdit oluşturduğunu belirten Temel, özellikle gençlerin bilinçli tüketim alışkanlıkları kazanmasının kritik önem taşıdığını vurguladı.

Katılımcılar, sunum sırasında bilimsel veriler ve çarpıcı örneklerle mikroplastiklerin etkilerini daha yakından tanıma fırsatı buldu. Öğrenciler, merak ettikleri soruları yönelterek konuyla ilgili detaylı bilgi edindi.

Program, İl Milli Eğitim Müdür Yardımcısı Arif Kırkpınar’ın Prof. Dr. Hamdi Temel’e plaket takdim etmesi ile sona erdi. Düzenlenen konferans, hem öğrencilerde farkındalık oluşturması hem de çevre sorunlarına dikkat çekmesi açısından büyük ilgi gördü.

Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) Bilim ve Toplum Başkanlığı (BİTO) tarafından koordinasyonu sağlanan programlardan “TÜBİTAK 4007 Bilim Şenlikleri Destekleme Programı” kapsamında desteklenmeye değer görülen ve Çankırı İl Milli Eğitim Müdürlüğünün kurumsal öncülüğünde ve yürütücülüğünde 2 – 4 Ekim 2025 tarihlerinde düzenlenen “İlimde Bilim Şenliği 3” programı coşkulu bir atmosferde gerçekleştirildi. Toplumda bilimsel farkındalığın artması, halkın bilimin görsel ve popüler kısımlarını görebilmesi, bireylerde sorgulama ve eleştirel düşünme yönlerini açığa çıkartması ve bilimle toplum arasındaki bağı güçlendirmesi bakımından faydalı içeriklere yer verilen aktivitelerin üç güne dağıtıldığı şenliğin ilk günkü açılış konuşmalarının yapıldığı programda Çankırı Valisi M. Fırat Taşolar, Belediye Başkanı İsmail Hakkı Esen, İl Milli Eğitim Müdürü Muammer Öztürk, kurum ve sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri ile öğretmenler, öğrenciler ve vatandaşlar bir araya geldiler.

Çankırı İl Milli Eğitim Müdürlüğü Ar-Ge Birimi koordinasyonunda düzenlenen, fen bilimleri, teknoloji, matematik ve mühendislik alanları başta olmak üzere kodlama, uzay bilimi ve sanat alanlarıyla ilişkili geniş yelpazede hazırlanan çeşitli atölye, gösteri ve söyleşi gibi aktiviteler, katılımcıların yoğun ilgi ve beğenisini topladı. Şenlikte şehir dışından akademisyenler de yer aldı.

Yozgat Bozok Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Prof. Dr. Hamdi Temel, şenliklerin ikinci ve üçüncü günü sırasıyla TOBB Fen Lisesi’nde ve Gazi Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi’nde öğrencilerle bir araya geldi ve “Görünmeyen tehlike: Mikroplastikler” konusunda detaylı bilgiler verdi. Konuşmasında çevre sorunlarına dikkat çeken Prof. Dr. Hamdi Temel, mikroplastiklerin doğaya ve insan sağlığına etkilerini bilimsel verilerle anlatarak öğrencilerde farkındalık oluşturdu. Katılımcıların günlük yaşamda farkında olmadan maruz kalınan mikroplastiklerin risklerini daha detaylı öğrenme fırsatı bulduğu konferansta, çevreye karşı bilinçli olmanın önemi de farklı açılardan vurgulandı.

Yozgat Bozok Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi’nden Prof. Dr. Mustafa Böyükata ise Çankırı – Ahmet Mecbur Efendi Bilim Sanat Merkezi’nde şenliklerin ikinci ve üçüncü günlerinde bir araya geldiği iki farklı öğretmen grubuyla “Proje Yapan Çocukların Öğretmeni Olmak” başlığı etrafında bilgi ve görüşlerini paylaştı. Bilimsel çalışmaların eğitimdeki yeri ve önemi üzerinde durdu. Proje tabanlı öğrenme yaklaşımının önemine değinen Prof. Dr. Mustafa Böyükata, özellikle öğretmenlerin proje danışmanlığı, koçluk ve rehberlik yönlerini etkileşimli bir yolla ele aldı. Etkinlik süresince katılımcılar, tartışmalara dahil edilerek aktif tutuldu. Buluşmada öğretmenlerin öğrencilerine rehberlik ederken üstlendikleri rolün önemine değinildi. Proje çalışmalarının öğrencilerin merak duygusunu besleyen ve üretken bireyler yetiştirmede etkili bir araç olduğu ifade edildi. Her bir çocuğu ilgi alanları ve yatkınlıklarına yönelik konularda projeler yapmaya sevk etmenin, onların mizacında var olan özel yeteneklerini de açığa çıkartmada etkili olacağı farklı yönleriyle ortaya kondu.Toplantı sonlarında İl Milli Eğitim Müdür Yardımcısı İlker Kendir tarafından il müdürlüğü adına akademisyenlere teşekkür plaketi takdim edildi. Akademisyenlerle yakından ilgilenen Çankırı İl Milli Eğitim Müdürü Muammer Öztürk, ili ve çevreyi tanıtıcı bilgiler verdi. Devam eden eğitim öğretim süreçlerinde yaptıkları iyileştirmelerden, fiziki altyapıya ilişkin ilerlemelerden bahsetti. Tematik olarak eğitim ve öğretim faaliyetleri yürüten tarım alanına odaklı meslek lisesinin uygulama alanları da yerinde ziyaret edildi. İlgi çekici bilgiler paylaşıldı. Akademisyenleri konuk etmekten memnuniyet duyduklarını ifade eden İl Milli Eğitim Müdürü Muammer Öztürk kendilerine teşekkür etti. Gösterilen ilgiden duyduğu memnuniyeti ifade eden Prof. Dr. Hamdi Temel, liseli gençlerle ve öğretmenlerle kısa süreliğine de olsa temel ve uygulamalı bilimlerin ilgi alanı olan çevre konularında bilgiler paylaşmanın yanı sıra Çankırı’yı yakından tanıma ve tuz ocaklarını görme fırsatı bulmanın da çok güzel olduğunu belirtti. Prof. Dr. Mustafa Böyükata, TÜBİTAK – 4007 programlarının bilimin topluma yayılmasına ve Anadolu’nun farklı yerlerinde yaygınlaştırılmasına dair değerlendirmeler yaptı. Bu programın akademik yaklaşımın toplumun farklı kesim ve eğitimin farklı tabakalarında konuşulur olmasına da vesile olunduğunu vurguladı. Çankırı’da daha öncede etkinliklerde yer aldığını ve her seferinde farklı hatıralarla döndüğünü ifade ederek Çankırı İl Milli Eğitim Müdürlüğü ve kadroları ile etkinliklerde emeği geçenlere teşekkür etti.