Aslında pandemi günlerinden önce çok fazla televizyon izlemeye vaktim yoktu. Yaklaşık bir yıldır evde olunca ister istemez televizyondaki bazı dizileri izleme fırsatım oldu. Herkes kendi karakterine göre kaliteli film ve dizi izlemeye başladı ki benim de izlediğim favori dizilerden birisi “Gönül Dağı” idi.

“İster Yozgatlı olduğumdan bu diziyi sevdiniz hocam deyin, isterseniz de gerçekten kalite bir dizi olduğundan dolayı bizlerde izliyoruz deyin” fark etmez ama bazı sahneleri beni çok etkiledi.

O dizide “bir Anadolu saflığını gördüm” hatta “kendi küçüklüğümdeki hatıralarımı gördüm”. Aile ilişkilerimi, çocukluğumu, arkadaşlarımı, okul günlerimi, mahallemi kısacası kendimi hatırladım.

Demek ki kültürümüze göre diziler çevrildiğinde de izlenme rekorları kırılabiliyormuş. Çünkü herkesin gönlünde ve dilinde idi bu dizi.

İzlerken bazen beni ağlatıyor, bazen de kahkaha atarak gülmeme sebep oluyor.

Bu duyguları ne kadar da çok özlemişim.

Aşk ve sevgi o kadar güzel işlenmiş ki unuttuğumuz aşkları ve sevgileri geri getirecek gibi bizleri duygulandırıyor ve heyecanlandırıyor.

Türkülerimiz de geri geldi bu dizi ile. Başka dizilerdeki benim hislerime tercümanlık etmeyen şarkıların yerine beni hüzünlendiren ve içimdeki sevgiyi çıkartan türküler ile karşı karşıyayım. Merhum halk ozanı Neşet Ertaş’ın türkülerini ne kadar da çok özlemişim. Filmi izlerken o türkü melodisinin etkisi ile gözlerimden akan yaşları gizlemeye çalışsam da eminim ailemin dikkatinden kaçmamıştır.

Tabi ki ihanetler ve çekememezlikler de var. Harun ve Karun’dan beri hep iyiler ile kötülerin rekabeti vardır ve devam edecektir. Yoksa dünyaya gelmemizdeki hikmet ve imtihan nasıl anlaşılırdı ki.

Ya arkadaşlıklara ne demeli?

3 Kuzenin birbirlerine sımsıkı sarılıp dertlerinde, hüzünlerinde ve sevinçlerinde beraber olmaları nasıl da gıpta edercesine hoşlandırıyor bizleri değil mi?

Etrafımıza bir bakalım “acaba öyle dostlarımız arkadaşlarımız ne kadar kaldı çevremizde ya da akrabalarımızda”.

Tamamen yalnızlaştık ya da küçüçük bir anne baba ve çocuklar halinde yaşantımızı sınırladık.

Akrabalar arasındaki ilişkilerimizi de ne kadar özlediğimizi bu dizi bizlere gösterdi. Oysa aynı şehirde bile yaşamamıza rağmen sadece bayramlarda gördüğümüz ne çok akrabamız var değil mi? Ya da kapısını bile çalmadığımız dostlarımızın var olduğunu…

Hayvan sevgisi de unutulmamış. Minik köpeğe “şanslı ve dertli” demeleri aslında iki uç hayatın olduğunu özetlemiş. “Kimimiz bu dünyaya şanslı olarak geliyoruz işte, kimimizde dertli” değil mi?

Gizem de katılmış diziye, o çobanın varlığı hepimizin merakını uyandırıyor.

Bozkırda aşkların, aile bağlarının, dostlukların, yaşantıların ne kadar güzel ama bir o kadar da zor olduğunu gösteren böyle dizilerin çoğalması lazım. Kültürümüzü yansıtmalı, aile bağlarımızın güçlenmesi sağlamalı, yardımlaşmanın ne kadar erdemli olduğu bizlere göstermeli.

Bu dizilerde olmasa tamamen öz benliğimizden ve Anadolu kültürümüzden uzaklaşacağız hatta aslında uzaklaşmışız bile…

Gönül Dağı gönlümün de dalı olmaya başladı.

Ama şu sözü hiç unutamadım: “Bozkırda hayaller hep yarım kalır”. Ne kadar da özlü bir cümle idi. Neden yarım kaldığı da çok farklı bir konu tabi ki…

“Bozkırın kalemi” olarak nitelendirilen Mustafa Çiftçi’nin gün yüzüne çıkmamış öykülerinden esinlenilerek senaryolaştırılan “Gönül Dağı” dizisini bizlere seyrettiren TRT ailesine, yazarımız Mustafa Çiftçi hemşerime, Berk Atan ve Gülsüm Ali İlhan başta olmak üzere tüm oyunculara, yapımcı Ferhat Eşsiz’e, yönetmen Yahya Samancı’ya ve tüm ekibe bu güzel dizi için çok teşekkür eder başarılarının devamını dilerim.

Bu haftaki “bebeklerin plasentasında mikroplastik parçacıklar bulundu” haberini duyunca çıldırdım adeta.

Guardian gazetesinde “Mikroplastikler hamile olan dört sağlıklı kadının plasentasında hem anne hem fetüs tarafında ve fetüsün geliştiği zarın içinde rastlandı” şeklindeki haberi vardı. “Annenin yeme, içme ve solunum yoluna bağlı olarak mikroplastiklerin plasenteya geçtiği tahmin edilmektedir” denilmekte idi.

Environment International dergisinde yayımlanan çalışmada; “fetüsün gelişmesini destekleyen ve dış dünya ile bağlantısını sağlayan plasentada zararlı plastik parçacıklarının bulunmasının endişe verici olduğu ve bu partiküllerin nasıl zarar verdiği konusunda araştırmaların yapılması gerektiği ve bu mikroplastiklerin fetüs gelişimini engelleyebileceği” yazılıyordu.

Kısaca çalışmayı özetlersek; bebeklerimiz daha dünyaya gelmeden ve bizlerle tanışmadan bu partiküller ile tanışıyor ve kirleniyorlardı.

Çok üzücü değil mi?

Daha iki ay önce Ekim ayında yapılan bir araştırmada; plastik biberonlarla beslenen bebeklerin milyonlarca mikroplastik yuttukları belirlenmişti.

Ya her gün içtiğimiz karton bardaklardaki mikroplastikler ile ilgili çalışmalara ne denmeli. Indian Institute’tan Dr. Sudha Goel, “Bir kâğıt bardakta günde üç bardak çay veya kahve içen bir kişi, çıplak gözle görülemeyen 75 bin minik mikroplastik parçacığı yutacaktır” demesi gerçekten de ciddiye alınmalı.

Journal of Hazardous Materials gibi ciddi bir dergide yayınlanan bir araştırmada ise;  Dr. Goel, “Mikroplastikler, iyonlar gibi kirletici maddeler, paladyum, krom ve kadmiyum gibi toksik ağır metaller için taşıyıcı görevi görür. Zaman içinde düzenli olarak tüketildiğinde, sağlık üzerindeki etkileri ciddi olabilir” denmektedir.

McGill Üniversitesi tarafından yürütülen bir araştırmada da; “plastik çay poşetleri her bardakta milyarlarca mikroplastik partikül yutmamıza neden oluyor” denmektedir.

Avustralya’nın Newcastle Üniversitesi ve Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF) tarafından bu yılın başlarında yayınlanan ortak bir çalışma da ise: insanların haftada yaklaşık 5 gram plastik aldıklarını, bunun da bir kredi kartı boyutuna ve ağırlığına eş değer olduğunu” kamuoyu ile paylaşmışlardı.

Bizim pet şişeler ile ilgili yaptığımız bir akademik çalışmamızda ise; pet şişelerin içinde 5 tane kimyasal madde bulduğumuzu belirtmiş ve ciddi bir dergide yayınlamıştık. Bu kimyasal maddeler: UV emici bir madde olan Chimassorb 81, stabilizatörler olan Oleamide ve Irgafos 168, Antioxidant 2246 ve BHT idi. Bu maddelerin ileride bizlere ne gibi zararlar verecekleri ise şimdilik meçhuldür.

Bu tip çalışmaları sıraladıkça tehlike boyutunun giderek arttığı görülecektir.

Koronalı şu günlerde sağlığımızın ne kadar önemli olduğunu hepimiz gördük. Sağlıklı isek şu korona virüs ile daha kolay baş edebiliyoruz. Eğer sağlıklı bir bünyeye sahip değilsek virüsten çok daha kötü etkileyebiliyor ve hatta ölümlere bile sebep olabiliyor.

Tüm dünya olarak plastik atıkları ve mikroplastikler ile mücadele etmeliyiz ve radikal çözümlerin alınması gerekmektedir.

Kaçınılmaz oldu artık.

Topraklarımızı ve sularımızı hoyratça zaten kirlettik.

Ciddi önlemler almaz isek tüm insanlar bu mikroplastik kirliliğinden nasibini alacaktır.

Sağımız, solumuz plastik,

Yediklerimiz içtiklerimiz plastik,

Geleceğimizin tehlikesi plastiklerin istilası oldu artık.

Bakalım daha ne çalışmalar ile karışılacağız ve sonuçları tartışacağız.

Çevremizde ve sularımızda tonlarca biriken plastik atıkları artık sağlığımızı ciddi şekilde tehdit etmeye başladı. Yiyeceklerimizde ve içeceklerimizde olan mikroplastiklerin varlığından artık hepimiz haberdarız. Bir gün soframıza balık olarak geliyor, diğer gün her hangi bir sebze ile bizlere misafir oluyor.

Aslında içtiğimiz sular ve yemeklere kattığımız tuzlar sayesinde hep bizimle birlikte, misafir değil anlayacağımız…

Okyanuslara karışan plastiklere artık yapabileceğimiz çok az şey var. Sadece bundan sonra atılmaması yönünde çok ciddi yaptırımlar yapılması gerekiyor.

Bazı yerlerde okyanuslar ve denizler temizleniyor ama yetmiyor işte.

Küresel olarak her yıl 5 ila 13 milyon ton plastik atıkları okyanuslarda son buluyor. Plastik artıklar daha sonra deniz akıntıları ile bazen çok uzun mesafeler boyunca taşınabilir, mikroplastiklere dönüşebilir veya okyanus girdaplarında hapsolmuş yoğun deniz çöpü alanları oluşturabilir.

Deniz ortamlarına verilen bu atıkların zararının küresel olarak yılda en az 8 milyar ABD doları olduğu tahmin ediliyor. Gerçekten büyük tehlike ile karşı karşıyayız.

Plastik atıklar ile ilgili Dünya da neler yapılabilir ile ilgili bir wep sayfasında bir yazı okudum, bugün sizlere o yazıdan alıntılar yapmak ve yorumlamak istiyorum.

Bunlardan biri kimyasal geri dönüşümün kullanımını içerir. Swansea Üniversitesi Mühendislik Fakültesi’nde öğretim görevlisi olan Alvin Orbaek White, “plastiği moleküler seviyeye indirerek daha sonra başka malzemeler yapmak için kullanılabilecek platform molekülleri” şeklinde kullanmamız gerektiğini söylüyor.

Bu arada, dünyanın önde gelen plastik kirleticisi Çin, devasa çimento endüstrisinde plastik atıklarını yakıt olarak yeniden kullanılması üzerinde çalışılıyor.

Plastik atığın çoğu,  büyük fırınlarda 1.450 santigrat derece sıcaklıklarda sıvılaştırılıncaya kadar ısıtılması ile çimento üretiminde yakıt olarak kullanılabilir. Yaygın olarak kullanılan yakıt, dünya çapında çimento fabrikalarının her yıl yarım milyar ton yaktığı kömürdür. Bu büyük miktardaki kömürün bir kısmı geri dönüştürülemeyen plastiklerle değiştirilebilir. Bu çalışmanın tüm dünyaya yayılması gerekiyor.

Kıdemli araştırmacı Kåre Helge Karstensen’e göre, çimento endüstrisinde alternatif bir yakıt olarak plastik atık potansiyeli “muazzam”. “Ancak, Asya’daki çimento fabrikaları her yıl 160 milyon ton plastik atığı yakabilseler bile, yine de endüstriyel kömür tüketimlerinin yalnızca yüzde 10 ila 15’ini değiştirecekler” diye vurguluyor.

Asya’daki beş pilot projede, endüstriyel yakıt olarak atık depolama alanlarındaki atıkları kullanıyor.

Projede yer alan Çin, Hindistan, Tayland, Vietnam ve Myanmar ülkeleri; çimento fabrikalarındaki plastiğin yakıt olarak kullanımını test ediyorlar.

Sonuç olarak, Asya çevresindeki diğer ülkeler dünyanın en kötü plastik kirleticileri olduğu için bu çalışmalar faydaları olabilir.

Aynı zamanda, bilim adamları yeni tür daha çevre dostu polimerler de yapabiliyorlar. Çalışmalar gün geçtikçe artmaktadır.

Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Cornell Üniversitesi’nden bir kimyager ekibi, güneşten gelen ultraviyole radyasyona maruz kaldığında hızla bozulan yeni bir polimer geliştirdiler.

Yeni polimer, rutin olarak okyanuslarda son bulan halatlar ve ağlar gibi olta takımlarında kullanılabilir. “Ticari olta takımlarının gerektirdiği mekanik özelliklere sahip yeni bir plastik oluşturduk” diyor. Baş araştırmacı Bryce Lipinsk su ortamında kaybolabilen ve bozulabilir izotaktik polipropilen oksit (isotactic polypropylene oxide) adlı yeni polimeri geliştirdiklerini ve bu yeni plastiklerin yapılan nesnelerin doğada hızla bozulabileceğini ve geride hiçbir iz bırakmayabileceğini söylüyor. Lipinski, “Bu malzeme çevredeki kalıcı plastik birikimini azaltabilir” diyor.

Dünyadan plastik atıklar ile birkaç örnek aktardım. Türkiye ile ilgili kısmı da bir sonraki köşe yazımda paylaşacağım inşaAllah.

Yararlandığım kaynak

https://www.sustainability-times.com/environmental-protection/what-to-do-with-plastic-waste-a-lot-actually/